برخی عناصر محیط زیست قابل قیمت گذاری نیست

حسین غیاثی‌نژاد، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران، درباره ارزش مادی محیط زیست به گشت و گذار گفت: این مساله پاسخ آسانی ندارد. ما وقتی درباره اقتصاد محیط‌زیست صحبت می‌کنیم، می‌توانیم برای آن سه‌جنبه را متصور شویم. باید ببینیم یک آلوده‌کننده‌ محیط زیست چقدر هزینه به محیط تحمیل می‌کند؟ یک کسب‌وکار زیست‌محیطی چه چرخه مالی‌ و چه نسبتی با جامعه ما دارد؟ اقتصاد کشور با محیط‌زیست چه رابطه‌ای دارد؟ از بررسی این سه جنبه می‌توانیم به یک جواب جامع درباره این سوال برسیم که محیط‌ زیست چقدر می‌ارزد.

غیاثینژاد افزود: حفاظت از محیط زیست یک مفهوم کاملا مدرن است. قبل از اینکه انقلاب صنعتی اتفاق بیفتد، تغییرات خیلی بزرگی در محیط زیست داشتیم اما همه آنها منشا طبیعی داشته‌اند. بعد از انقلاب صنعتی ما قادر شدیم که در محیط تغییر منفی ایجاد کنیم.

وی تاکید کرد: تغییرات منفی‌ای که ما در کره زمین ایجاد کرده‌ایم، قدمتی اندازه قدمت انسان خردمند دارد. تغییر دادن محیط و آسیب زدن به آن به‌نوعی بخشی از فرآیند تکامل ماست. این فرآیند در طول تاریخ ادامه خواهد داشت. حفاظت از محیط‌زیست بعد از انقلاب صنعتی به وجود آمده و حتما ارزش اقتصادی داشته که این مفهوم به وجود آمده است. موضوع این است که آیا این تعادل بین زندگی انسان مدرن و محیط‌زیست به نفع ما هست یا نه. وقتی بحث حفاظت از محیط‌زیست آغاز شد، حس کردند که این تعادل به‌هم خورده و در درازمدت این شرایط به نفع ما نیست.

برخی از موارد محیط زیستی قابل قیمت‌گذاری نیست

این کارشناس محیط‌زیست درباره معادله‌های اقتصادی حفاظت از محیط‌زیست گفت: ما باید ببینیم برای محیط‌زیست چقدر می‌خواهیم هزینه کنیم و چه قیمتی روی محیط‌زیست بگذاریم. ما چیزی را می‌توانیم ارزش‌گذاری کنیم که قابل خرید باشد. این اشتباهی است که اکثر آدم‌ها درباره محیط‌زیست هم انجام می‌دهند. به‌طور مثال شما نمی‌توانید روی پدر و مادرتان ارزش‌گذاری کنید. نمونه بارزش قورباغه طلایی است. ما در جنگل‌های استوایی این نوع قورباغه را داشتیم ولی الان نداریم و نمی‌توانیم روی این قورباغه قیمت بگذاریم. در نتیجه‌ بعضی از عناصر محیط‌زیست قابل قیمت‌گذاری نیست. سوسن چلچراغ که یکی از آثار طبیعی و ملی ماست، قابل ارزیابی نیست. در نتیجه، یا این آیتم محیط‌زیست وجود دارد، یا نه. وقتی دریاچه ارومیه وجود نداشته باشد، نمی‌توانیم به لحاظ اقتصادی روی آن ارزش‌گذاری کنیم. چون فقط یک دریاچه ارومیه داریم. در نتیجه در تمام دنیا یک خط قرمز مشخص وجود دارد که بعضی چیزها نباید آسیب ببینند.

غیاثی‌نژاد تصریح کرد: در بعضی موارد می‌توانید ارزش‌گذاری کنید. به‌طور مثال درباره آلودگی هوا. از منظر جامعه می‌توان به هزینه‌های محیط زیست نگاه کمیتی داشت. نکته بعدی که اینجا مطرح می‌شود، تعادل بین ارزش حال و آینده است. وقتی شما یک جامعه پیشرفته دارید، می‌توانید از الان برای آینده سرمایه‌گذاری کنید اما ما مسائل دیگری داریم که نمی‌توانیم به‌طور کلان روی مسائل محیط‌زیستی سرمایه‌گذاری کنیم. اگر بخواهیم استانداردهای محیط زیست را به‌طور جزئی رعایت کنیم، کشور توانایی اقتصادی و اجتماعی‌اش را ندارد. یعنی ما نمی‌توانیم هزینه محیط‌زیست را بدهیم.

حفاظت از محیط‌زیست نیاز به تغییر زیرساخت‌ها دارد

غیاثی‌نژاد راه‌حل این مشکل را در گرو ارتباط تنگاتنگ شرایط اقتصادی، فرهنگی عمومی و اجتماعی دانست و گفت: الان در یکی از کلان‌شهرهای ایران آمار تاییدشده وزارت بهداشت این است که بیش از نیمی از مرگ‌ها به علت آلودگی هوا اتفاق می‌افتد. ما اجازه می‌دهیم که یک خودروی گازوئیل‌سوز به خیابان بیاید، بدون اینکه سوخت آن کیفیت مناسبی داشته باشد. ما نیاز داریم که در زیرساخت‌های اساسی جامعه تغییراتی بدهیم تا بتوانیم هزینه‌های محیط‌ زیست را بدهیم.

وی هشدار داد: ما الان آینده‌مان را می‌فروشیم! آدم‌ها ترجیح می‌دهند نسبت به فجایع بی‌تفاوت باشند. حفاظت از محیط زیست و تامین هزینه آن، مقدمه‌هایی دارد که نیاز به تغییرات ساختاری در جامعه دارد. ما باید ابتدا یک اقتصاد پویا داشته باشیم، باید کارخانه‌هایی داشته باشیم که سودآور باشند و بعد از آنها انتظار حفاظت از محیط‌زیست داشته باشیم. اما فرهنگ عمومی حاکم بر جامعه ما این است که امروز را نباید قربانی آینده کنیم.