منطقه آزاد اروند تنها در حد یک نام/مطالبه استقرار گمرک ۱۶ ساله شد

گشت و گذار، گروه استان‌ها- فرزانه یحیی‌آبادی: با آغاز قصه منطقه آزاد شدن شهرهای آبادان و خرمشهر، در زمان رئیس کلی کرباسیان بر گمرک ایران، گروهی فنی از سوی این سازمان به منطقه اعزام شد؛ این گروه اقدام برای محصور کردن محدوده منطقه و احداث گیت‌ها را منوط بر رعایت شروط خود عنوان کردند و به این منظور در نشستی مشترک میان گروه فنی گمرک و واحد عمرانی سازمان منطقه آزاد اروند تمامی مسائل موردبحث و بررسی قرار گرفت و بر اساس همان شرایط گروه عمران سازمان منطقه آزاد آستین‌ها را بالا زده و اقدامات خواسته‌شده را به انجام رساند.

به‌این‌ترتیب که در اطراف محدوده تعیین‌شده منطقه آزاد دیوارکشی به شکل کنونی یعنی دیواری به ارتفاع یک متر از جنس بتن و مابقی فنس گذاری انجام شد و در محدوده تالاب شادگان نیز به دلیل آنچه مسئولان فنی گمرک این محدوده را فاقد عبور و مرور تشخیص دادند، دیوارکشی انجام نشد، کار ساخت گیت‌ها نیز که هم‌زمان با محصور کردن محدوده منطقه آغازشده بود به انجام رسید.

پس‌ازآن موضوع در اختیار نداشتن نیرو برای آغاز کار در گیت‌ها از سوی گمرک مطرح شد و اعلام کردند که برای این کار نیز ردیف استخدامی ندارند لذا دراین‌باره نیز سازمان منطقه آزاد اروند آستین بالا زد و برای استخدام ۲۰۰ نیرو که کار گزینش و جذب آن‌ها را نیز خود گمرک بر عهده داشت، وارد گود شد و به‌این‌ترتیب این نیروها در قالب تعاونی گمرک ایران به کار گرفته شدند و بر همین مبنا حقوق و مزایایی که باید در این قالب به افراد مذکور داده می‌شد از طریق سازمان منطقه آزاد اروند به‌حساب این تعاونی واریز می‌شد، البته اعتراض‌های گاه و بی‌گاه نیروهای جذب‌شده تحت عنوان نامناسب بودن حقوق دریافتی خود نشان از عملکرد نامناسب و ضعیف این تعاونی داشت.

با گذشت مدت‌زمانی از انعقاد قرارداد تعاونی گمرک ایران با سازمان منطقه آزاد اروند در قالب نیروهای جذب‌شده، اعتراض‌ها سبب شد تا مسئولان سازمان منطقه آزاد اروند در ادامه راه در تصمیمشان تغییر رویه دهند و به‌جای تمدید قراردادشان با تعاونی گمرک ایران این نیروهای جذب‌شده را در قالب شرکت توسعه سازمان منطقه آزاد اروند به کار گیرد و همین مسئله کافی بود تا گمرک بهانه‌جویی برای عدم استقرار در گیت‌ها را آغاز کند و حتی آن چند نیرویی را هم که بالای سر نیروهای مستقرشده در گیت‌ها گذاشته بود را بیرون بکشد.

آنچه گمرک ایران تا پیش از بروز این مسئله به‌عنوان پیش‌نیاز حضورش در گیت‌ها عنوان کرده بود دیوارکشی، احداث گیت‌ها، فراهم‌سازی تجهیزات همچون میز و صندلی و سایر لوازم، دوربین‌ها، نیروی کار در گیت‌ها، مأموران راهور و انتظامی بود که همگی آماده شد، اما بازهم گمرک استنکاف کرداکنون وضعیت این ۲۰۰ نیروی استخدام‌شده نیز مشخص نیست و ممکن است با توجه به وضعیت بد اقتصادی که گریبان گیر اقتصاد کشور و به‌تبع آن منطقه آزاد اروند شده، از کار بیکار شوند و اعتراض‌هایی را نیز از این ناحیه متحمل شویم هرچند که اکنون نیز برای پرداخت حقوق به ۲۰۰ نیرویی که معلوم نیست بابت چه کارکردی باید به آنان ماهانه حقوق داده شود نیز توضیح مناسبی وجود ندارد.

آنچه گمرک ایران تا پیش از بروز این مسئله به‌عنوان پیش‌نیاز حضورش در گیت‌ها عنوان کرده بود دیوارکشی، احداث گیت‌ها، فراهم‌سازی تجهیزات همچون میز و صندلی و سایر لوازم، دوربین‌ها، نیروی کار در گیت‌ها، مأموران راهور و انتظامی بود که همگی آماده شد، اما بازهم گمرک استنکاف کرد تا دل پردرد مردمانی که تمامی دارایی‌شان را در جنگ ناخواسته ازدست‌داده بودند و اکنون به تبدیل شهرهایشان به منطقه آزاد دل‌خوش کرده‌اند تا آبادی شهرهایشان و رونق کسب‌وکار و بهبود معیشتشان را ببینند همچنان رنجور باقی بماند و ناامیدانه به آینده مبهمشان چشم بدوزند.

استقرار گمرک در ورودی منطقه آزاد معنایی ندارد

فرماندار ویژه آبادان دراین‌باره در گفتگو با گشت و گذار با بیان اینکه هر صحبتی دراین‌باره باید مبنای قانونی داشته باشد، گفت: مشکل ما در محدوده ۳۷ هزار و ۴۰۰ هکتاری منطقه آزاد اروند آن است و قانونی را که قانون‌گذاران با نام قانون و مقررات مناطق آزاد تعریف کرده در اینجا اجرا نمی‌شود، تمام آن ۵۰۰ هزار نفری که در این منطقه زندگی می‌کنند و آن حدود یک‌میلیون‌نفری که به‌واسطه منطقه آزاد بودن شهرهای آبادان و خرمشهر در طول سال به این منطقه سفر می‌کنند (سوای خارجی‌ها) انتظارشان اجرای آئین‌نامه‌ها و قانون و مقررات مناطق آزاد در اینجا است که تاکنون محقق نشده است.

سید زین‌العابدین موسوی افزود: مسائلی که در مورد منطقه آزاد مطرح می‌شود و یا اینکه گاهی قوانین و مقررات سرزمینی را در مورد منطقه‌ای که خودش قانونی تحت عنوان قانون و مقررات مناطق آزاد دارد، اعمال می‌کنند، یک اشتباه محض است؛ چه کسی گفته وقتی قرار شد که شورای عالی مناطق آزاد که متشکل از چندین وزیر و رئیس سازمان است از هیئت‌وزیران جدا شود و مسئولیت این قانون و سیاست‌گذاری آن بر عهده آن‌ها باشد را رها کنیم و ببینیم هیئت‌وزیران در مورد سرزمین اصلی چه گفته و چه تصمیمی می‌گیرد.

وی اظهار کرد: مردم منطقه آزاد اروند نه‌تنها از این بابت دارند ضرر می‌بینند بلکه تکلیفشان نیز نامشخص است چراکه برخی آئین‌نامه‌ها و بخشنامه‌هایی که به نفع مردم و مورداستفاده آنان است، مسکوت است و دلیل آن‌هم این است که ظرفیت قانونی وجود دارد اما مسئول آن را انجام نمی‌دهد لذا کسی باید در این میان مداخله کند.

فرماندار ویژه آبادان تصریح کرد: وقتی جغرافیایی در سطح ۳۷ هزار و ۴۰۰ هکتار از سرزمین اصلی را جدا می‌کنند و برایش قانون خاص داده می‌شود دیگر نباید کسی در امور آن مداخله کند، عناصر و قوانین سرزمینی نباید در منطقه آزاد اروند پیاده شود زیرا قانونی دارد که قانون‌گذار با در نظر گرفتن آنچه برای حوزه سرزمینی محدودیت ایجاد می‌کرده آن را تسهیل کرده لذا آئین‌نامه‌هایی که به نفع مردم است تا آنان هدف قانون‌گذار را از تشکیل منطقه آزاد احساس کنند در اینجا اجرا نمی‌شود و این‌گونه است که تاکنون مردم شیرینی و حلاوت آن را حس نکرده‌اند.

موسوی یادآور شد: چرا مردم نباید از آئین‌نامه‌ای که مربوط به ارزش‌افزوده است سود ببرند؟ چرا باید کالایی که در اهواز دو هزار تومان است در منطقه آزاد اروند نیز به همان قیمت عرضه شود؟ چه کسی گفته در درون مناطق آزاد قاچاق می‌شود؟ اگر این‌گونه است پس چرا نام آن را منطقه آزاد گذاشته‌اند؟ محدوده منطقه آزاد مرز محسوب نمی‌شود، برای جلوگیری از خروج کالای قاچاق از منطقه باید گمرک در خارج از محدوده منطقه آزاد مستقر شود و کالاهایی را که قرار است از این منطقه خارج شود را کنترل کنند، چه کسی گفته است تنها باید چند قلم کالا به منطقه آزاد وارد شود و برای آن سهمیه تعریف کرده است؟

وی گفت: به‌موجب ماده دو فعالیت‌ها و عملیات مجاز کتاب قانون و مقررات مناطق آزاد، ورود هر نوع کالا به مناطق آزاد به هراندازه مجاز است به‌استثناء کالاهایی که مبدأ ساختشان رژیم صهیونیستی است و یا برابر شرع و قانون ورود آن‌ها به کشور ممنوع است لذا اینکه گمرک ما در مبدأ ورود کالا مستقر می‌شود و می‌گوید به این کالا اجازه ورود می‌دهم و به آن‌یکی اجازه ورود نمی‌دهم، به‌هیچ‌وجه درست و قانونی نیست؛ گمرک باید در خارج از محدوده منطقه آزاد کالاهایی را که خارج می‌شود مورد کنترل و ارزیابی قرار دهد.

فرماندار ویژه آبادان افزود: به‌هیچ‌وجه نباید در مبدأ از ورود کالا جلوگیری شود، بر اساس قانون با تبدیل شهرهای آبادان و خرمشهر به منطقه آزاد باید از خیابان تا کوچه، مغازه‌ها و حتی پشت‌بام منازل و غیره (کل منطقه) بارانداز کالا باشد و مردم از این بابت سود ببرند، چه معنایی دارد در آبادان موبایلی در دست کسی باشد بگوییم قاچاق است، اینجا منطقه آزاد است و قاچاق معنایی ندارد.

وی با بیان اینکه طبق ماده‌قانونی ذکرشده، منطقه آزاد می‌تواند صادرکننده نیز باشد، اظهار کرد: بر این مبنا خروج کالا حتی چندین سانتیمتر فراتر از محدوده منطقه نامش صادرات است حتی اگر به سمت شادگان، اهواز، ماهشهر و حتی شهرهای چوئبده و اروندکنار که جزئی از شهرستان آبادان هستند اما در محدوده منطقه آزاد اروند واقع نشده‌اند، انجام شود؛ اما متأسفانه شاهد آن هستیم درحالی‌که مسائل به‌راحتی قابل‌حل و فصل هستند قانون را در دل خودش خفه کرده‌ایم.

تامین امکانات مورد نیاز استقرار، وظیفه گمرک است

موسوی با اشاره به حضور نائب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ در رأس هیئتی در منطقه آزاد اروند، یادآور شد: از این هیئت خواستیم تا برای الزام گمرک به استقرار در گیت‌های خروجی منطقه آزاد اروند ما را یاری کنند.

وی گفت: گمرک باید خارج از محدوده منطقه آزاد مستقر شود و اگر چیزی تحت عنوان قاچاق کالا در آنجا صورت می‌گیرد مقصرش نه منطقه آزاد است و نه کسی دیگر؛ بلکه مقصر بنده به‌عنوان نماینده عالی دولت هستم که به گمرک اجازه داده‌ام در ورودی باشد درحالی‌که سازمان منطقه آزاد اروند چندین خروجی تحت عنوان گیت را در جاده آبادان به اهواز، آبادان به ماهشهر و خرمشهر به اهواز مهیا کرده و گمرک باید در آن‌ها مستقر شود.

مدیران سازمان منطقه آزاد اروند در راستای تسریع در امر استقرار گمرک اقداماتی را انجام داده‌اند لذا گمرک باید تمکین کندفرماندار ویژه آبادان با تأکید بر اینکه باید امکانات لازم برای انجام کنترل از سوی گمرک جمهوری اسلامی در خارج از محدوده منطقه آزاد تهیه و تأمین شود، افزود: البته این امکانات هم نباید توسط منطقه آزاد اروند تهیه و تأمین شود گمرک می‌خواهد به وظیفه خود عمل کند و تأمین امکانات موردنیازش با خود او است اما مدیران سازمان منطقه آزاد اروند در راستای تسریع در امر استقرار گمرک اقداماتی را انجام داده‌اند لذا گمرک باید تمکین کند.

وی ادامه داد: اینکه باید ۱۰۰ درصد مسائل موردنظر گمرک ابتدا در خروجی لحاظ شود و بعد گمرک مستقر شود این کار درستی نیست. این موضوع فرآیندی دارد که به‌مرور باید به آن دست پیدا کرد در گمرک خرمشهر به‌عنوان قدیمی‌ترین گمرک کشور ایکس ری کامیون نیست اما در گیت‌های ایجادشده و امکانات در حال ارتقاء است اما معلوم نیست که چه کسی یا کسانی جلوی کار را می‌گیرند و نمی‌خواهند مردم آبادان و خرمشهر از مزیت‌های منطقه آزاد برخوردار شوند.

موسوی اظهار کرد: چیزی تحت عنوان بازارچه مرزی در مناطق آزاد نداریم زیرا منطقه آزاد خودش یک مرز آزاد است و بازارچه مرزی در آن معنایی ندارد، اعمال سیاست دوگانه تحت عنوان منطقه آزاد و گمرک کشور معنا و مفهومی ندارد.

رشد منفی جمعیت آبادان و خرمشهر پس از جنگ تحمیلی

فرماندار ویژه خرمشهر نیز دراین‌باره ضمن اشاره به جمعیت ۵۰۰ هزارنفری منطقه آزاد اروند در گفتگو با گشت و گذار گفت: زمانی که جمعیت ایران حدود ۳۶ میلیون نفر بود جمعیت شهرهای آبادان و خرمشهر ۷۵۰ هزار نفر بود اما در حال حاضر با در نظر گرفتن جمعیت ۸۰ میلیونی ایران، جمعیت این دو شهر ۵۰۰ هزار نفر است و این یعنی رشد منفی پس از جنگ تحمیلی.

کوروش مودت افزود: در حال حاضر بحث مهاجرت از منطقه تثبیت‌شده و مثبت است اما علت این مهاجرت آن است که خدمات قابل‌ارائه، شایسته و کافی نیست، مردم توقع دارند با راه‌اندازی منطقه آزاد اروند فعالیت‌های اقتصادی و عمرانی توسعه یابد اما یکسری تعارضاتی هست که انتظار می‌رود این‌ها از نظر قانونی حل شود.

وی اظهار کرد: می‌گویند حمل کالا از منطقه آزاد اروند تا مرز استان مجاز و از آن‌سو آن‌طرف‌تر ممنوع است، وقتی منطقه آزاد را به‌عنوان یک شاکله وسیع‌تر ایجاد می‌کنیم باید مبنای ما غیر از منطقه آزاد باشد.

فرماندار ویژه خرمشهر با تأکید بر اینکه دپو کالا در گمرک معنایی ندارد، تصریح کرد: این وضعیت در حال تبدیل‌شدن به یک چالش اجتماعی و امنیتی است، به بهانه ثبت سفارش کالا، اجناس خریداری‌شده مغازه‌داران دپو شده و آن‌ها با رکود مواجه شده‌اند و شرایط اقتصادی‌شان روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌شود.

لزوم وحدت رویه در اعمال قوانین مناطق آزاد

مودت یادآور شد: اگر به وحدت رویه معتقد هستیم باید مانند کیش در منطقه آزاد اروند نیز قوانین به‌درستی و کامل اعمال شود، در صورت حل نشدن مسائل ما در آینده نزدیک با پدیده امنیتی بزرگی مواجه خواهیم بود که شاید دیگر زمانی برای رسیدگی به آن نیز برایمان باقی نگذارد.

وی گفت: ما خواهان وحدت رویه در اعمال قوانین مناطق آزاد در منطقه آزاد اروند همچون سایر مناطق ازجمله کیش هستیم، نرخ بیکاری رسمی خرمشهر ۹.۴ درصد است لذا نیاز است تا مسئولان برای کمک به رشد اقتصادی و بهبود معیشت و اشتغال مردم فکری کنند.

فرماندار ویژه خرمشهر افزود: شهرهای آبادان و خرمشهر شهرهای استراتژیکی هستند و در نقطه صفر مرزی واقع‌شده‌اند و هر آن در معرض انواع و اقسام مسائل مختلف اعم از مسلک‌ها و آئین‌های جدید و برنامه‌های طراحی‌شده معاندان در آن‌سوی مرزها هستند.

وی اظهار کرد: با توجه به بحران و رکود اقتصادی که بر کشور و به‌ویژه در این منطقه حاکم شده باید با تدبیری درست و عملی برای حل‌وفصل مسائل بکوشیم، گمرک باید در گیت‌ها مستقر و وظیفه خود را انجام دهد تا مردم نیز از مزیت‌های منطقه آزاد شدن شهرهایشان بهره‌مند شوند.

مودت تصریح کرد: در حال حاضر ۳۰ فروند شناور از خرمشهر برای کسب‌وکار به شهرهای هم‌جوار رفته‌اند که اگر امکان کار و فعالیت برایشان در همین‌جا با رفع موانع فراهم شود می‌توانند به چرخه کار و اشتغال ۱۰ هزار نفر به شکل مستقیم و غیرمستقیم در این شهر کمک کنند.

اختلاف نظر میان گمرک و مناطق آزاد

نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی نیز در گفتگو با گشت و گذار با بیان اینکه ماه گذشته طرح سؤالی از وزیر اقتصاد درباره فعال نشدن گیت‌های منطقه آزاد اروند داشتم، گفت: پس‌ازآن در جلسه پیش از کمیسیون اقتصادی موارد مختلفی موردبحث قرار گرفت و سپس در کمیسیون اقتصادی سؤال یادشده را مطرح کردم، با طرح این سؤال گمرک، شورای عالی مناطق آزاد و وزیر اقتصاد و امور دارایی تعهد دادند تا طبق شاخص‌های ارائه‌شده قبلی، تعهدات خود را اجرا کنند.

جلیل مختار افزود: چند روز قبل نیز جلسه‌ای در گمرکات کشور داشتیم که برخی موارد انجام شد البته بحث استقرار دوربین‌ها، راه‌بندان و سامانه جامع جزء تعهدات مناطق آزادشده که قرار شد ظرف مدت ۴۵ روز آن‌ها را تهیه و تأمین کنند.

وی اظهار کرد: البته صورت‌جلسه‌ای هست که در آن اختلاف‌نظر میان مناطق آزاد و گمرک وجود دارد که قرار شد موضوع در یک نشست با حضور بانک، میراشرفی، بنده و اکرمی به‌عنوان حَکم مسائل طرح و به جمع‌بندی مناسبی از توافقات برسند، سعی ما آن است تا این اختلاف نظرات در نشستی بررسی و رفع شود لذا در هفته‌ای که کار مجلس شروع می‌شود این موضوع پیگیری و انجام می‌شود، امید می‌رود تا با استقرار هر چه سریع‌تر گمرک در گیت‌های منطقه آزاد اروند، مردم از منطقه آزاد شدن شهرهایشان سود ببرند.

انتظارمان عمل گمرک به وظیفه‌اش است

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند نیز در گفتگو با گشت و گذار با بیان اینکه گیت‌ها منتظر استقرار گمرک هستند، گفت: طبق قانون و مقررات مناطق آزاد گمرک باید در گیت‌های خروجی منطقه آزاد مستقر شوند، امید می‌رود گمرک دراین‌باره هر چه سریع‌تر به وظیفه‌اش عمل کند.

اسماعیل زمانی با تأکید بر اینکه ایجاد تنش‌های اجتماعی در این منطقه به‌سرعت به تنش‌های سیاسی و منطقه‌ای تبدیل می‌شود و این یعنی زنگ خطر، افزود: از مسئولان می‌خواهیم تا هر چه سریع‌تر موضوع استقرار گمرک در گیت‌ها را پیگیری و اجرایی کنند.

وی اظهار کرد: در صورت جاری و ساری شدن قوانین و مقررات مناطق آزاد در اروند مردم منطقه می‌توانند از مزیت‌ها و حلاوت آن منتفع شوند.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند درباره استقرار نمادین گمرک که در هجدهم اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۶ در گیت‌های موقت انجام شد، تصریح کرد: بهره‌برداری از گیت‌های موقت و استقرار گمرک در مبادی ورودی و خروجی منطقه آزاد اروند پس از مصوبه کارگروه تشکیل‌شده توسط رئیس‌جمهور و ابلاغ آن در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۹۵ انجام شد.

لزوم آشنایی اروندنشینان با مزایای استقرار گیت‌ها

زمانی گفت: تمامی امکانات و تجهیزات لازم برای استقرار گمرک ایران در گیت‌های موقت با نظارت و گمرک انجام‌ و سامانه‌های لازم نیز توسط گمرک در محل نصب ‌شد.

وی با اشاره به بهره‌برداری از گیت‌های دائمی منطقه در خردادماه سال ۱۳۹۷ افزود: در گام نخست ساختمان گمرک و گیت‌های جاده آبادان به اهواز و پس‌ازآن گمرک جاده امام صادق، گیت‌های جاده آبادان به ماهشهر و در نهایت گیت‌های جاده خرمشهر به اهواز به فاصله یک از همدیگر تکمیل و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.

وی با تأکید بر اینکه در ایجاد حصار منطقه آزاد اروند استانداردهای زیست‌محیطی، امنیتی، نظامی، گمرک، حفاظتی رعایت شده، اظهار کرد: رسانه‌ها رکن چهارم توسعه هستند که می‌توانند مردم را با فواید استقرار گمرک در گیت‌های خروجی منطقه آزاد آشنا کنند، مردم باید از حقوق شهروندی در منطقه آزاد مطلع شوند و این مهم بر عهده رسانه‌ها است.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند تصریح کرد: علاوه بر شهروندان منطقه آزاد اروند، کسبه و بازاریان نیز باید با حقوق و مزایای استقرار گیت‌ها آشنا شوند و آن را از مسئولان مطالبه کنند.

به گزارش گشت و گذار، ایثار، گذشت و فداکاری مردم شهرهای آبادان و خرمشهر که در طول هشت سال دوران دفاع مقدس در خط مقدم رویارویی مستقیم با دشمن بعثی قرار داشتند و از بذل جان و تمام دارایی‌هایشان در راه دفاع از آب‌وخاک و میهنشان دریغ نکرده‌اند بر هیچ‌کس پوشیده نیست اما همین مردم پاک‌سرشت با گذشت ۳۰ سال از پایان جنگ تحمیلی همچنان چشم‌انتظار دست‌های مهربان و با تدبیر مسئولان مملکتشان هستند تا با برنامه‌ریزی صحیح و منطقی، گره از کار بسته‌شان در بهبود معیشت و بهره‌مندی از امکانات و پتانسیل‌های موجود بگشایند.

اروندنشینان از رئیس‌جمهور و وزیر اقتصاد و دارایی می‌خواهند تا در راستای دِینی که مدعی‌اند از بابت ایثار و فداکاری مردم این منطقه (شهرهای آبادان و خرمشهر) بر گردنشان است، کاری کنند کارستان و این گره ناگشوده ۱۶ ساله را با تدبیر، گشوده و حل کنند تا شاید تلخ‌کامی‌های روزگار قدری فرصت چشیدن شیرینی منطقه آزاد شدن شهرهایشان را به آن‌ها بدهد و در سالی که از سوی مقام معظم رهبری سال رونق تولید نام‌گرفته، بتوانند شتابان پله‌های ترقی و توسعه تولیدات داخلی منطقه را که اکنون در فهرست کالاهای صادراتی از منطقه رقم خوب و قابل‌ملاحظه‌ای را به خود اختصاص داده‌اند، را طی کنند.