مفصل ترین عید سال در روستایی در فارس

به گزارش گشت و گذار، بهمن رحیمی کارشناس ارشد پژوهشکده مردم شناسی سمیه زارع پژوهشگر و کارشناس ارشد جمعیت شناسی و مریم محمد کریمی محقق و کارشناس ارشد جمعیت شناسی به بررسی آئین‌های نوروزی مردم روستایی در فارس پرداختند.

در این نوشتار آئین‌های نوروزی در یکی از روستاهای شهرستان شیراز به نام دیندارلو مورد بررسی قرار گرفته است. این روستا در شمال شرقی شیراز واقع شده است. مفصل ترین عید سال در این روستا با شکوه هر چه تمام تر برگزار می‌شود. برگزاری هر جشنی مقدماتی دارد و نوروز نیز در روستای دیندارلو مقدماتی به این ترتیب دارد.

سبزه سبز کردن

اسفند، ماه پایانی زمستان هنگام کاشتن بذر غلات است کاشتن سبزه عید به صورت نمادین و با شگون از روزگاران کهن در همه خانه‌ها و در بین همه خانواده مرسوم است. در این روستا ۲۰ روز مانده به نوروز دانه غلات را در داخل یک پارچه می‌ریزند و داخل یک ظرف پر از آب می‌گذارند تا دانه‌ها جوانه بزند و یک روز در میان آب آن را عوض می‌کنند بعد از آنکه دانه‌ها جوانه زد آنها را در داخل ظرف کوچک‌تر می‌ریزند و یک پارچه نخی مرطوب روی آن می‌اندازند و بعد از آنکه جوانه‌ها رشد کردند پارچه را برداشته و یک روز در میان به آن آب می‌دهند و در زمان سال تحویل روی سفره هفت سین می‌گذارند. مردم روستا این سبزه‌ها را تا روز ۱۳ نگه داشته و زمانی که برای سیزده به در از خانه بیرون می‌روند آنها را در آب‌های روان و صحرا می‌اندازند. در زمان‌های قدیم در این روستا سبزه‌های گندم را که در زمین‌های کشاورزی نزدیک روستا که تا ۲۵ سانتی متر رشد کرده اند با ریشه و گل از خاک به صورت دسته دسته بیرون می‌آوردند و در بالای در اتاق‌های شأن به نشانه طراوت و سرسبزی و آمدن بهار زینت می‌دهند. این ساقه‌های سبز بر سر در اتاق‌ها می‌ماند تا سال دیگر و آمدن بهار دیگر سبزه نورس جای سبزه‌های سال قبل را در سر در اتاق‌ها می‌گیرد.

خانه تکانی و نو کردن خانه

در خانه تکانی زنان روستا، هر چیز شستنی را می‌شویند و به پیشواز عید می‌روند. در این خانه تکانی که دو تا سه هفته به طول می‌انجامد باید تمام وسایلی که در خانه است جابه جا و تمیز شود و دوباره در جای خود قرار گیرد. زنان روستا در قدیم در این خانه تکانی فرش و ظروف منزل را بر سر قناتی که در بین دیندارلو و شهر داریون قرار دارد؛ می‌بردند و می شستند و اگر ظرفی را (غر یا کله) شده بود با گوشت کوب چوبی آن را صاف می‌کردند.

همچنین برای تمیزی بیشتر منزل خاک نرم و خوش رنگی که چسبندگی لازم را داشته باشد با گل آمیخته می‌کردند و با دست روی دیوارها و تاقچه ها می‌کشیدند و خانه را نو می‌کردند و دوده و غبار یک ساله را از آنها می‌زدودند.

در روستای دیندارلو یک هفته پیش از نوروز، برای شب عید گوسفندی را ذبح می‌کردند و اگر کسی در روستا گوسفند و دام نداشت از گوشت گوسفند عید به آن خانواده می‌دادند و اگر مستمندی در روستا بود ارباب یا کدخدا وسایلی از قبیل قند و برنج را در داخل سفره می‌گذاشت و برای وی می‌فرستاد. همچنین رسم بر این بود در صورتی که فردی گوسفند نداشت که برای شب عید ذبح کند، خروس می‌کشت و قربانی کردن حیوان در روز عید را خوش یمن می‌دانستند. همچنین نزدیک نوروز سر گوسفندان را حنا می‌گذاشتند و اعتقاد داشتند این کار موجب برکت و سلامت گوسفندان می‌شود.

اگر خانواده عزادار سال اول و یا عید اول باشند یک روز قبل از عید آش شیر که از شیر و برنج محلی درست می‌شود، را در بین همسایگان پخش می‌کند و یا آنان را به منزل خود دعوت کرده و در آنجا با آش شیر پذیرایی می‌کند و برای متوفی فاتحه‌ای می‌خوانند. همچنین در این روز اهالی شیرینی و سبزه بر سر خاک مردگان خود می‌گذارند و در روز عید نیز اهالی آبادی جمع شده و به خانه صاحب عزا می‌روند و صاحبان عزا با چای و شیرینی از آنها پذیرایی می‌کنند و آنان نیز فاتحه و صلوات می‌فرستند.

دید و بازدیدهای نوروزی

با تحویل سال، اعضای خانواده به یکدیگر تبریک می‌گویند و روبوسی می‌کنند اگر تحویل سال روز باشد بلافاصله دید و بازدیدها شروع می‌شود و ابتدا به خانه بزرگترها می‌روند. در این روستا رسم بر این است که بعد از سال تحویل کودکان به صورت دسته جمعی به خانه همسایگان می‌روند و بعد از تبریک عید و میل کردن شیرینی صاحبخانه به آنها شکلات سکه و تخم مرغ می‌دهند.

سیزده به در

صبح روز سیزده به در خانواده‌ها بیشتر به صورت دسته جمعی به زمین‌های کشاورزی خود می‌روند که در هر زمین کشاورزی یک چاه تلمبه نیز وجود دارد که خروح آب از آن بر زیبایی این روز می‌افزاید و کسانی هم به اصطلاح چاه تلمبه ندارند به دشت و کوه و جنگل بنه می‌روند. در این روز اهالی روستا سبزه‌های نوروزی را با خود به بیرون برده و به آب روان می‌سپارند و برخی هم به دشت و صحرا می‌اندازند و رسم بر این است که دختران جوان که سبزه‌ای نیز گره می‌زنند و بازی‌های دسته جمعی از جمله وسطی هفت سنگ تاب بازی طناب بازی و توپ بازی می‌کنند. به محض فرارسیدن نوروز و رویش گیاهان در صحرا همه افراد خانواده به جمع کردن دمبل (نوعی قارچ) و کنگر و سبزی‌های صحرایی در دامان طبیعت می‌پردازند.

آنها غذاهایی چون گوشت و پلو و خورشت قیمه و آش دوغ در این روز تهیه می‌کنند و کاهو و ترشی نیز در این روز حتماً خورده می‌شود. از اعتقادات و باورهای مردمان دیندارلو بر این است که در مزرعه خود بر سر چوبی اسفندی را آویزان می‌کنند برای حفظ کشت از آفات بلایای طبیعی و از چشم زخم و همچنین برای دوام، رشد و پا گرفتن کشت نو، دو سنگ را در مزرعه می‌چینند.